De opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd is strikt geregeld. Ook de duur en de opeenvolging van vervangingsovereenkomsten is strikt geregeld. Het doel van de regelingen is een evenwicht vinden tussen voldoende flexibiliteit voor een werkgever om het werk te organiseren en het belang van een werknemer om, na een bepaalde tijd bij dezelfde werkgever te hebben gewerkt, te genieten van een vaste betrekking in de vorm van een overeenkomst voor onbepaalde tijd. Maar de combinatie van overeenkomsten voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten is niet geregeld.
Het Grondwettelijk Hof besliste al op 17 juni 2021 dat deze lacune leidt tot een ongelijke behandeling die zij ongrondwettig achtte.
Een wetsontwerp tot wijziging van de Arbeidsovereenkomstenwet wil aan dit euvel verhelpen. Het ontwerp beperkt de totale duur van de opeenvolging van één of meerdere arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en één of meerdere vervangingsovereenkomsten tot twee jaar. Wij blikken al vooruit op de toekomstige regeling.
Huidige wetgeving
De Arbeidsovereenkomstenwet regelt in verschillende artikelen de voorwaarden waaronder overeenkomsten voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten geldig kunnen gesloten worden.
Toegelaten opeenvolging of duur
Artikel 10
Een opeenvolging van arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd of een bepaald werk is mogelijk als dat gerechtvaardigd is wegens de aard van het werk of wegens een andere wettige redenen. In dat geval geldt geen maximum aantal overeenkomsten en ook geen maximale duur.
Artikel 10bis, §2
Een opeenvolging van maximaal vier overeenkomsten voor een bepaalde tijd (maar niet een bepaald werk) met een duurtijd van telkens minstens 3 maanden is mogelijk, maar de maximale duur van alle overeenkomsten samen mag geen twee jaar overschrijden.
Artikel 10bis, §3
Een opeenvolging van overeenkomsten voor een bepaalde tijd (maar niet een bepaald werk) met een duurtijd van telkens minstens 6 maanden is mogelijk, als de sociale inspectie daarmee vooraf akkoord gaat. De maximale duur van alle overeenkomsten samen mag geen drie jaar overschrijden.
Artikel 11ter
De duur van een vervangingsovereenkomst voor onbepaalde tijd mag twee jaar niet overschrijden. En de totale duur van verschillende opeenvolgende vervangingsovereenkomsten, ongeacht of ze voor een bepaalde of onbepaalde tijd werden gesloten, mag evenmin twee jaar overschrijden.
Deze beperking van de maximale duur van de vervangingsovereenkomst(en) geldt niet bij vervanging van een vaste werknemer die voor een bepaalde tijd tijdskrediet of een thematisch verlof opneemt.
Als aan de hierboven vermelde voorwaarden niet is voldaan, kan de werknemer zich beroepen op een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd waarvoor de normale opzeggingstermijnen gelden. In geval van beëindiging van de tewerkstelling moet dan de normale opzeggingstermijn gerespecteerd of een opzeggingsvergoeding betaald worden.
Grondwettelijk Hof: ongrondwettig!
De opeenvolging van één of meer arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd door een of meer vervangingsovereenkomsten, of omgekeerd, is niet geregeld. De beschermingsmechanismen uit de artikelen 10, 10bis en 11ter kunnen enkel toegepast worden op de opeenvolging van overeenkomsten van ‘dezelfde soort’, zo oordeelden de arbeidsgerechten bij herhaling. Op die manier kan een ketting ontstaan van arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten zonder dat de maximale duur, voorzien in elk van de hierboven vermelde artikelen, wordt overschreden.
In een arrest van 17 juni 2021 besliste het Grondwettelijk Hof dat het niet redelijk verantwoord is dat de vastheid van betrekking na twee jaar enkel geldt als er een opeenvolging is van overeenkomsten van dezelfde soort, en niet wanneer er een opvolging is van arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd en vervangingsovereenkomsten.
Het Grondwettelijk Hof gaf aan de wetgever de opdracht om deze ongrondwettigheid aan te pakken. Het toekomstig artikel 11quater Arbeidsovereenkomstenwet past de wetgeving aan om tegemoet te komen aan de kritiek van het Grondwettelijk Hof.
Het toekomstig artikel 11quater Arbeidsovereenkomstenwet
De nieuwe bepaling zal de totale duur van de opeenvolging van één of meerdere arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd, voor een bepaald werk en één of meerdere vervangingsovereenkomsten beperken tot twee jaar. Bij overschrijding van de maximumtermijn zullen de regels voor de (gewone) arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd van toepassing zijn.
De bescherming waarin het nieuwe artikel 11quater voorziet, komt bovenop de al bestaande beschermingsmechanismen in de artikelen 10, 10bis en 11ter.
Artikel 11quater, tweede lid bevat een uitzondering. De eerste en enige vervangingsovereenkomst die volgt op verschillende opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd of een bepaald werk, waarvan de opeenvolging gerechtvaardigd is door de aard van het werk of een andere wettige reden, wordt buiten beschouwing gelaten. Maar de duur van deze opeenvolging van overeenkomsten mag dan niet langer zijn dan drie jaar.
De ongewone, maar niet onmogelijke opeenvolging van een gewone arbeidsovereenkomst voor een onbepaalde tijd met een overeenkomst voor een bepaalde tijd, voor een bepaald werk of een vervangingsovereenkomst is hiermee nog niet geregeld. Benieuwd of deze situatie ooit voor discussie zal zorgen ....
Inwerkingtreding
Volgens het wetsontwerp zal het nieuwe artikel 11quater van toepassing zijn op de arbeidsovereenkomsten die gesloten worden vanaf de datum van inwerkingtreding. Maar als aan de laatste overeenkomst, gesloten na de inwerkingtreding van het nieuwe artikel, een ketting van opeenvolgende overeenkomsten is voorafgegaan, zal met die overeenkomsten, die werden gesloten voor de inwerkingtreding van het nieuwe artikel, rekening worden gehouden om na te gaan of aan de voorwaarden van artikel 11quater is voldaan.
Wij blikten met dit bericht vooruit op de toekomst en informeren u zodra de nieuwe regeling in werking treedt.
Amber Bals & Sabine Vanoverbeke
Ondanks alle zorg die besteed is aan het opstellen van deze tekst, blijven vergissingen en/of onvolkomenheden mogelijk. De auteur en Commit Advocaten bv kunnen daarvoor geen aansprakelijkheid aanvaarden.